Kesinleşmiş Alacaklar Nedir ve Nasıl Tahsil Edilir?

Kesinleşmiş Alacak Nedir? 

Kesinleşmiş alacak, devletin veya kamu kurumlarının, borçlulardan talep edebileceği ve hukuken zorla tahsil edilebilen borçları ifade eder. Bu alacaklar, genellikle vergi, idari para cezaları, sosyal güvenlik primleri gibi yükümlülüklerden kaynaklanır ve mahkeme kararlarıyla veya idari işlemlerle belirlenmiş olma durumundadır. Kesinleşmiş alacaklar, borçlunun itiraz veya itiraz sürecinin sona ermesiyle kesinlik kazanır ve bu nedenle, borçlu bu alacakları ödemekle yükümlüdür. Bu alacakların tahsil edilmesi için icra takibi gibi yasal süreçler uygulanabilir. Dolayısıyla, kesinleşmiş alacaklar, borçlular için hukuken bağlayıcı ve zorunlu ödemelerdir. 

Kesinleşmiş Alacaklar Nasıl Belirlenir ve Hangi Durumlarda Oluşur? 

Kesinleşmiş alacaklar, genellikle aşağıdaki durumlar ve süreçler sonucunda belirlenir: 

• İdari İşlemler: Kamu kurumları, vergi daireleri ve sosyal güvenlik kurumları tarafından yapılan idari işlemler sonucunda belirlenen borçlar kesinleşmiş alacak olarak kabul edilir. Örneğin, vergi incelemeleri sonrasında belirlenen vergi borçları bu kapsama girer. 

• Mahkeme Kararları: Borçlu aleyhine açılan davalar sonucunda mahkemelerin verdiği kararlar, kesinleşmiş alacakların oluşmasına neden olur. Mahkeme, borçluya ödeme emri çıkarabilir ve bu durumda alacak kesinleşmiş olur. 

• Gecikme ve Cezalar: Vergi veya sosyal güvenlik primlerinin süresinde ödenmemesi durumunda, gecikme faizleri ve idari para cezaları eklenerek borç miktarı artar. Bu durum, kesinleşmiş alacakların belirlenmesine yol açar. 

• Yasal Süreçlerin Tamamlanması: İtiraz süreçlerinin sona ermesi veya itirazın reddedilmesi durumunda, borç kesinleşir. Bu durumda borçlu, belirtilen süre içinde ödemekle yükümlü hale gelir. 

• Yapılandırma Süreçleri: Yapılandırma başvurusunun kabul edilmesi ve yapılandırılan borçların şartlarına uyulması, borçların kesinleşmesini sağlar. Ancak, yapılandırma şartlarının ihlali durumunda alacaklar tekrar kesinleşebilir. 

Bu süreçlerin sonucunda belirlenen kesinleşmiş alacaklar, borçlular için hukuken bağlayıcı hale gelir ve ödenmesi zorunlu borçlar olarak kabul edilir. 

Kesinleşmiş Alacakların Yapılandırılması İçin Hangi Başvuru Süreçleri Gereklidir? 

Kesinleşmiş alacakların yapılandırılması için gereken başvuru süreçleri genel olarak şu şekildedir: 

• Başvuru Dönemi: Yapılandırma başvuruları, ilgili düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren belirlenen süre içinde yapılmalıdır. Bu süre genellikle birkaç ay olarak belirlenir. 

• Başvuru Yöntemi: Mükellefler, kesinleşmiş alacaklarını yapılandırmak için bağlı oldukları vergi dairelerine başvuruda bulunabilirler. Başvurular, doğrudan vergi dairesine giderek veya e-Devlet üzerinden online olarak gerçekleştirilebilir. 

• Gerekli Belgeler: Başvuru sırasında, mükelleflerin belirli belgeleri sunması gerekebilir. Bu belgeler arasında kimlik bilgileri, vergi kimlik numarası, borç bilgileri ve yapılandırma başvurusu için gerekli formlar yer alabilir. 

• Başvuru Formu: Mükellefler, yapılandırma için özel olarak hazırlanmış başvuru formunu doldurmalıdır. Bu form, borç türlerini, miktarlarını ve diğer gerekli bilgileri içermelidir. 

• Borç Durumu Kontrolü: Mükellefler, başvuru yapmadan önce kesinleşmiş alacaklarının durumunu kontrol etmeli ve yapılandırma kapsamında yer alıp almadığını belirlemelidir. 

• Ödeme Seçenekleri: Yapılandırma başvurusu sonrası mükellefler, borçlarını peşin veya taksitli ödeme seçenekleri ile ödeyebilirler. Ödeme planının belirlenmesi, başvuru sürecinin bir parçasıdır. 

Bu süreçlerin tamamlanması ile birlikte, mükellefler kesinleşmiş alacaklarını daha uygun koşullarda yapılandırarak ödeme imkânına sahip olurlar. Başvurunun doğru ve eksiksiz bir şekilde yapılması, yapılandırma sürecinden yararlanma açısından önemlidir. 

Kesinleşmiş Alacaklarla İlgili İtiraz Süreci Nasıl İşler? 

Kesinleşmiş alacaklarla ilgili itiraz süreci genel olarak şu adımlardan oluşur: 

• İtiraz Süresi: Kesinleşmiş alacaklar için itiraz süresi, alacakların tebliğ tarihinden itibaren başlar. Bu süre, genellikle 30 gündür. Mükellefler, bu süre içinde itirazlarını yapmalıdır. 

• İtiraz Başvurusu: Mükellefler, kesinleşmiş alacaklarına itiraz etmek için bağlı oldukları vergi dairesine başvuruda bulunmalıdır. İtiraz, yazılı olarak yapılmalıdır ve itiraz dilekçesinde, itiraz edilen alacağın nedenleri açıkça belirtilmelidir. 

• Gerekli Belgeler: İtiraz dilekçesine, itirazın dayanağı olan belgelerin eklenmesi gerekebilir. Bu belgeler, alacakla ilgili yapılan işlemler, ödenmemiş vergi veya ceza belgeleri gibi bilgileri içerebilir. 

• İtirazın Değerlendirilmesi: İtiraz başvurusu, ilgili vergi dairesi veya ilgili idare tarafından incelenir. İtirazın kabul edilip edilmeyeceğine dair karar, genellikle 30 gün içinde verilir. 

• İtirazın Kabulü veya Reddine İlişkin Karar: İtirazın kabul edilmesi durumunda, kesinleşmiş alacak iptal edilir veya azaltılır. İtirazın reddedilmesi durumunda, mükellefler, itirazın reddine ilişkin kararı öğrenirler. 

• İtirazın Reddi Halinde Yasal Yollar: İtirazın reddedilmesi durumunda, mükellefler, karara karşı yargı yoluna başvurabilirler. Bu, genellikle vergi mahkemesine başvuru şeklinde olur. Mükellefler, yargı sürecinde kendi savunmalarını ve delillerini sunma hakkına sahiptir. 

Bu süreçlerin dikkatli bir şekilde yürütülmesi, mükelleflerin haklarını korumalarına yardımcı olur ve itiraz sürecinden en iyi şekilde faydalanmalarını sağlar. 

Hangi Tür Borçlar Kesinleşmiş Alacaklar Kapsamına Girer? 

Kesinleşmiş alacaklar kapsamına giren borçlar, çeşitli türleri içermektedir. Öncelikle, vergi borçları önemli bir yer tutar; bu, Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi ve Katma Değer Vergisi (KDV) gibi ödenmemiş vergileri kapsar. İkinci olarak, idari para cezaları da kesinleşmiş alacaklar arasında yer alır. Bu cezalar, trafik cezaları veya çevre cezası gibi idari işlemlerle belirlenen borçları içerir. Ayrıca, sosyal güvenlik prim borçları da kesinleşmiş alacaklar kapsamındadır; bu, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından takip edilen işçi ve işveren prim borçlarını içerir. Son olarak, mahkeme kararlarıyla kesinleşmiş alacaklar da bu kapsama girer; mahkemeler tarafından verilen kararlarla belirlenen borçlar, hukuken bağlayıcı hale gelir ve mükellefler tarafından ödenmesi zorunlu hale gelir. Bu tür borçlar, mükellefler için itiraz ve yapılandırma süreçlerinde dikkate alınması gereken önemli unsurlardır. 

Kesinleşmiş Alacakların Tahsilinde Hangi Hukuki Yollar İzlenir? 

Kesinleşmiş alacakların tahsilinde izlenen hukuki yollar genel olarak aşağıdaki adımları içerir: 

• İhtiyati Takip: Alacaklı, kesinleşmiş alacaklarını tahsil etmek için borçluya bir ihtarname göndererek ödeme talep edebilir. Bu, alacaklı için ilk adım olarak değerlendirilir. 

• İcra Takibi: Eğer borçlu, ihtarnameye rağmen ödemeyi gerçekleştirmezse, alacaklı icra takibi başlatabilir. Bu süreç, icra mahkemesine başvurarak icra takibi talep etmekle başlar. İcra takibi, borçlunun mal varlığı üzerinde başlatılan hukuki bir süreçtir. 

• Borçlunun İtiraz Süreci: Borçlu, icra takibine itiraz edebilir. İtiraz süresi genellikle 7 gündür. Borçlu, itirazını icra mahkemesine yapmalıdır. İtiraz durumunda, icra takibi durdurulur ve mahkeme tarafından karar verilir. 

• İcra Mahkemesi Kararı: İtirazın kabulü veya reddine ilişkin karar, icra mahkemesi tarafından verilir. İtirazın reddedilmesi durumunda, icra takibi devam eder ve borçluya ait mal varlığına el konulabilir. 

• Haciz İşlemleri: İcra takibi süreci devam ederse, alacaklı, borçlunun malvarlığı üzerinde haciz işlemi gerçekleştirebilir. Haciz, borçlunun taşınmaz veya taşınır mallarının icra memurları tarafından haczedilmesi anlamına gelir. 

• Satış ve Tahsil: Haciz işlemleri sonrasında, haczedilen malvarlığı icra memurları tarafından satışa çıkarılır. Satış işlemi gerçekleştirildikten sonra elde edilen gelir, alacaklının alacağına karşılık tahsil edilir. 

Bu hukuki yollar, kesinleşmiş alacakların tahsilinde alacaklıların başvurabileceği yöntemlerdir. Her aşamada dikkatli bir şekilde hareket etmek ve gerekli hukuki belgeleri düzenlemek önemlidir. 

Kesinleşmiş Alacakların Yapılandırılması: 

Kanunun yayımlandığı 12.03.2023 tarihi itibarıyla, kesinleşmiş yani vadesi gelmiş veya ödeme süresi henüz geçmemiş alacaklar, belirlenen süre ve koşullara uygun olarak ödenirse, kalan kısımlar silinecektir. Yapılandırmadan yararlanan borçluların, dava açmamaları, açılmış davalardan vazgeçmeleri ve kanun yollarına başvurmamaları gerekmektedir. Bu kanundan yararlananlar ayrıca, Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 376 ve 379. maddelerindeki indirimlerden de faydalanamazlar. 

Yapılandırma kapsamına giren alacaklar arasında vergi aslı, gümrük vergisi aslı, SGK alacak aslı, trafik para cezaları ve diğer idari para cezaları gibi asıllar yer almaktadır. Bu asılların tamamı ve ferileri yerine, Yİ-ÜFE oranında faiz ödenmesi şartıyla, asla bağlı olan cezalar, faizler, zamlar ve diğer tüm feriler silinecektir. Asla bağlı olmayan vergi cezalarında ise (usulsüzlük ve özel usulsüzlük) cezanın %50’si, Yİ-ÜFE oranında faiz ödenmesi şartıyla, silinecek; geriye kalan %50’si ile birlikte faizler ve zamlar gibi feriler ise silinecektir. Sadece asla bağlı ferileri olan alacaklarda da Yİ-ÜFE oranında faiz ödenmesi şartıyla, feriler silinmektedir. 

7440 sayılı Kanun kapsamında yapılandırılabilecek kesinleşmiş alacaklar maddeleri itibariyle aşağıdaki gibidir: 

2.1- Hazine ve Maliye Bakanlığı, İl Özel İdareleri ve Belediyelere bağlı tahsil dairelerince takip edilen alacaklar, (Vergi aslı ile ceza ve ferileri, vergi aslına bağlı olmayan vergi cezaları ve zamları, idari para cezaları ve ferileri ve bunlar dışında kalan 6183 kapsamında takip edilen yukarıdakiler dışında kalan asli ve feri amme alacakları. 

2.2- Gümrük tahsil dairelerince takip edilen alacaklar. 

2.3- İhtirazi kayıtla verilen beyannameler üzerine tahakkuk eden vergiler. 

2.4- MTV, trafik cezası, geçiş ücreti ve idari para cezaları. 

2.5- Sigara ve alkollü içecek üretici ve ithalatçılarının belirtilen borçları. 

2.6- Yargı kararı kesinleşmiş ama tebliğ edilmemiş alacaklar. 

2.7- Belediye vergileri, harçları, katılma payları. 

2.8- Büyükşehir belediyesi katı atık ücreti. 

2.9- Büyükşehir belediyesi su ve atık su ile harcama katılma payı bedelleri. 

2.10-Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıkları (YİKOP) alacakları. 

7.1- SGK (4/1-a,b,c) primleri, damga vergisi, özel işlem vergisi ve eğitime katkı payı. 

7.2- Özel inşaatlar ile ihale işlerinde eksik işçilik sigorta pirimi ile bunların ferileri. 

7.3- SGK idari para cezaları. 

7.4- SGK Feri alacaklar. 

7.5- SGK genel sağlık sigortasından yararlanamayan borçluların durumu. 

10.3- İşverenlerin ve üçüncü şahısların, iş kazası, malullük, ölüm nedeniyle borçları. 

10.4- SGK tarafından fazla ve yersiz ödenen tutarlar. 

10.5- SGK tarafından sigortalı sayılanların prim borçları. 

10.6- SGK kapsamından çıkarılan iş yerlerinin 31/12/2020 öncesi ödenmemiş ve belirlenen limitlerin altındaki primler. 

10.7- Araç muayene bedelleri. 

10.8- Milli Emlak’ın izin, tahsis, kullandırma, irtifak ve kiralama vb. belirtilen alacakları. 

10.9- İl Özel İdareleri, YİKOB’lar, Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile %50’sine sahip oldukları şirket taşınmazlarının satış, irtifak, kiralama nedenli kullanım bedelleri ve hasılat payları. 

10.11- TOBB üyelerinin ödenmemiş; aidatları, oda payları ve borsa tescil ücreti. 

10.12- SMMM, YMM aidat borçları ve birlik payı borçları. 

10.13- Esnaf ve sanatkârların odalara ve birliklere aidat borçları ile katılma payı, meslek eğitimini geliştirme ve destekleme fonu. 

10.14- Avukatların ve stajyer avukatların baro kesenekleri ile staj kredisi borçları. 

10.15- Mimar ve mühendis odalarına aidat borçları. 

10.16- Tabip odaları aidat borçları ve birlik payı borçları. 

10.17- Diş hekimleri odaları aidat borçları ve birlik payı borçları. 

10.18- Veteriner odaları aidat borçları ve birlik payı borçları. 

10.19- Ziraat odaları aidat borçları ve birlik payı borçları. 

10.20- Sulama Birlikleri Kanunu kapsamında su kullanım hizmet bedelleri. 

Örnek olması açısından Maliye ve Gümrük alacakları ile SGK prim alacaklarının yapılandırılmasına ilişkin ödenecek ve silinecek alacaklar aşağıdaki tablo ile gösterilmiştir.