Kıdem tazminatı, bir işçinin işverene karşı olan sadakati, bağlılığı ve sarf ettiği emek karşılığında harcanan zamanın toplamına eşdeğer tazminat hakkıdır. 1475 sayılı İş Kanununun. 14.maddesinde gösterilen kıdeme dayalı özel bir tazminat türüdür. Tek işverene bağlı bir biçimde farklı işyerlerinde en az bir senelik çalışma süresi olan bir çalışan, iş sözleşmesini yasada öngörülen koşullar altında feshetmesi durumunda kıdem tazminatı alma hakkına sahip olmaktadır.

Kıdem Tazminatı İçin Uygunluk Şartları

Çalışanın haklı sebeplerden ötürü fesih hakkını kullanabilir. 4857 sayılı kanunun 24. Maddesinde bulunmakta olan; sağlık nedenleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına uyulmaması zorlayıcı nedenlerdir. Bunun dışında işyerinde duyurulduğu tarihten itibaren 6 iş günü içerisinde, çalışanın derhal fesih hakkına sahip olacağını ve doğru sebeplerden dolayı 4857/24/II-f uyarınca kıdem tazminatı alabileceğine değinmek isteriz. İşçinin çalışanın ahlak ve iyi niyet kurallarına uymadığı durumlar ile 4857/25 /2. maddeden işten çıkarılması, aktif askerlik sebebiyle işten ayrılma, çalışanın kendi isteği doğrultusunda işten ayrılması, bir seneden fazla süredir işyerinde çalışması, bağlı oldukları kanunla kurulmuş olan kurum ya da sandıklardan yaşlılık, emeklilik ya da sakatlık, toptan ödeme almak amacı ile iş sözleşmesinin feshi, işçinin vefatı, (bu kısımda işçinin vefatı durumunda mirasçılara kıdem tazminatı ödenir), kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı, 3600 prim ödeme günü ve 15 senelik sigorta süresi. İlk sigorta tarihi itibariyle; 15 yıl geçen ve bu süre içerisinde en az 3.600 gün prim ödemesi, sigortalılar, emeklilik için aranan yaş, prim günü ve sigorta süresi şartlarını, yaşlarının dışındakilerle yerine getirdikten sonra en son çalıştıkları işyerinden (en az bir yıl çalıştıkları sürece) kıdem tazminatı alabilmektedirler. Bir çalışanın kıdem tazminatı almak için son işyerinde 15 sene boyunca devamlı çalışması gerekmemektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu ilgili müdürlüğünün talebi üzerine 15 senelik sigorta süresini ve 3.600 gün sayısını tamamlayan sigortalı, 1475 iş Kanunu'nun 14. Maddesince "kıdem tazminatı alabilir" dedi.

Kıdem Tazminatı Hesaplaması Ve Hesaplanırken Alınacak Ödemeler

Kıdem tazminatı, bir işçinin çalışması sırasında harcanan her bir yıl için, son brüt ücretinin otuz günlük tutarıdır. Bununla birlikte ay boyunca alınan normal ücretlerden ve işçiye sağlanan diğer faydalardan oluşur.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

İşçi çalıştığı her 1 yıl için son 15 günlük brüt ücret tutarıdır. Yıl kesirleri de dikkate alınmaktadır. İşçinin giriş ve çıkış tarihleri net bir şekilde belirlenir. Kaç yıl çalışmakta olduğu, en son aldığı brüt ücret ile çalışılan yıl çarpılır. Yılın kalan ayları daha sonra günlere dönüştürülür ve nihai brüt ücret 365'e bölünür. Dolayısıyla günlük ücret bulunmuş olur. Son aşamada güne çevrilen çalışma süreleri ve günlük ücretin çarpılmasıyla hesaplanan rakamlar toplanır. (yıl + ay + gün) Hesaplanan kıdem tazminatı tavanı aşmazsa, yalnızca bir damga vergisi indirimi olacaktır. Eğer tavanı aşıyorsa gelir vergisi kesintisi de olur. (%15) Normal ücret, 4857 sayılı İş kanunun 32. md. belirtilen ücrettir.

Kıdem Tazminatı Hesabında Dikkate Alınacak Ödemeler

Çalışana sağlanan diğer faydalar, çalışanın gerçek maaşı dışındaki toplu iş sözleşmeleri ya da kanunları tarafından sağlanan aynı nakdi haklardan devamlılık isteyen ve koşullu olmayan ödemelerdir. Bu ödemeleri sizler için listeledik: Yemek yardımı, kasa tazminatı, gıda yardımı, yakacak yardımı, eğitim yardımı, konut yardımı, giyecek yardımı, erzak yardımı, sosyal yardım niteliğindeki ayakkabı ya da bedeli, ünvan tazminatı, aile yardımı, çocuk zammı, temettü, havlu ve sabun yardımı (işyerinde kullanılacak ise  tazminat hesabında dikkate alınmaz), taşıt yardımı, yıpranma tazminatı, kalifiye-nitelik zammı, sağlık yardımı, mali sorumluluk tazminatı, devamlı ödenen primler dikkate alınacak ödemeler arasındadır.

Kıdem Tazminatının Muhasebeleştirilmesi Ve Vergi Matrahı Açısından İncelenmesi

Kıdem tazminatları finansal rapor, tahmini ve fiili bütçelerin karşılaştırılması için karşılık ayrılmalı ve işletme sahipleri, tablo/bilgi kullanıcıları tarafından önemli bir gider kalemi olmalıdır. Kıdem tazminatı hesaplama ve harcamalar gerçekleştirilirken, çalışanın en son çalışmakta olduğu bölüm dikkate alınmalıdır. Pazarlama departmanı pazarlama giderleri, muhasebe departmanı genel yönetim giderleri, üretim departmanı üretim gideri olarak düşünülmelidir. Kıdem tazminatı karşılıkları, vergi kanunlarımıza göre kanunla kabul edilmeyen harcamalar olduğundan, Nazım hesaplarıyla ilgili hesapların aynı anda izlenmesi açısından da kayıt yaptırılması gerekiyor. Zamanla işletmenin kıdem tazminatı yükü azalabilir. Örneğin, geçmiş dönemlerde kıdem tazminatı için ayırdığımız bir çalışanın iş protokolü, kıdem tazminatı konusuna girmeden feshedilebilir. Başka bir deyiş ile tüm departman için önceden ayırdığınız miktarı iptal olabilir. Bu durumda, işletmenin öngördüğü kıdem tazminatı yükü azaltılacaktır.

Vergi matrahı açısından inceleme:

Öncesinde tahsis edilen kıdem tazminatının bir sonraki yıl içinde kısmen ya da bütünüyle ödenmesi ya da iptal edilmesi durumunda, ödenen veya iptal edilen tutarın geçici vergi ve kurumlar vergisi beyannamesindeki ”diğer indirimler” kısmında beyan edilerek mahsup edilmesi gerekir.

Diğer Detaylı Bilgiler

İşveren kişilere ya da sigortaya kıdem tazminatından kaynaklanan sorumluluk hakları; şirketlerini sigortalayamaz. Çalışanların kıdemi, hizmet protokolünün sürmesi ya da geçici hizmet dışı bırakma süreleri ile tekrarlanması düzenlenip düzenlenmediğine bakılmaksızın, aynı işverenin bir ya da farklı işyerlerinde çalışmakta olduğu süreler göz önüne alınarak hesaplanır. İş Kanunu kapsamında olmayan işlerde çalışan işçilerin kıdem tazminatı hakları, çalışanın çalışmakta olduğu süre boyunca grevlere katılması durumunda grev süresi için kıdem tazminatı ve işveren çalışma şartlarını tek taraflı olarak değiştirirse ve çalışanın bu şartla altında olması halinde; çalışmak istemiyorsa, çalışan tarafından 6 iş günü içinde iş protokolünü feshedebilir ve kıdem tazminatı almaya hak kazanabilir. Çalışan istifa ederse kıdem tazminatı ödenmez. İş protokollerinin sona ermesi durumunda kıdem tazminatı ödenmez. Eski ve yeni işverenler, işyerinin devredilmesi durumunda kıdem tazminatı ödemelerinde bir araya gelir. Çıraklık süresi ve yasal çalışma çağının altındaki süreler serbest izin kıdem tazminatı hesabında kullanılacak olan süreler dikkate alınmaz. Yargıtay Hukuk Genel Yönetim Kurulu kararında önemli olan çalışanın, işyerinde çalışmaktan dolayı yıpratılması karşılığında geleceğini garanti altına alması amaçlanan kıdem tazminatı yaşlılık aylığı hakkına sahip olduktan sonra protokol feshedildiğinde daha önce ödenmesidir. İş Kanunu'nun 14. maddesine göre, kıdem tazminatı ödenmezse ya da geç ödenirse, gecikme faizi, ödemenin yapılmadığı döneme göre mevduata uygulanmakta olan en yüksek faiz oranı göz önüne alınarak hesaplanmalıdır. Çalışana yapılacak kıdem tazminatı tutarı 8.000'dir. TL den fazla ise Vergi Usul Kanunu gereği yapılan ödeme tevsik kapsamında değerlenmesi gerekeceğinden banka, özel finans kurumu ya da PTT aracılığı ile ödenmesi zorunludur.