İştirak; bir işte ortak olma, paydaşlık etme anlamına gelen Arapça kökenli bir kelimedir. İştirak, bir şirketin başka bir şirketin sermayesine ortak olması, sermayesinde payının olması gibi durumlar için kullanılan bir kelimedir. Şirketler karlarını arttırabilmek için gerekli düzeyin daha üstünde olan varlıkları ile diğer şirketlerin sermayelerine ortak olarak yatırım yapabilmektedirler. Ayrıca mevcut ürün ve hizmetlerinden daha fazla kar edebilmek için ürün ve hizmetlerini değer katabilecek şekilde geliştirebilecek şirketlere yatırım yapmayı da tercih edebilmektedirler. Günümüzde iştirak, şirketlerin sıklıkla tercih ettiği, oldukça önemli bir işlem olma özelliği taşımaktadır. Şirketlerin diğer şirketlerin sermayelerinde bulunan paylarına göre iştirak çeşidi de değişiklik göstermektedir.

İştirak Ne Demektir?

İştirakin anlamına bakıldığında; kelime anlamı olarak ortak olma, paydaşlık etme gibi anlamları taşımaktadır. Ortaklık edene ise iştirakçi ismi verilmektedir. Bir şirket, başka bir şirkette sermaye ortağı olarak bulunduğunda ve şirketlerin sermayeleri paylı olduğunda; bu duruma iştirak denmektedir. %10 ile %50 arasında değişen oranlar ile işletmeler diğer işletmelerin sermaye paylarına sahip olduklarında buna iştirak denebilmektedir. Şirketler iyi bir getiri beklentisi ile ve klasik bir yatırımcı mantığı ile hareket ederek gereksinimlerinin üzerinde olan fonlar ile başka şirketlerin sermayelerine ortak olabilmektedirler. Ayrıca ürünlerini pazarlamakta, hammadde üretmekte olan şirketler; benzer alanlarda üretim yapabilmek için diğer şirketler ile iştirak edebilmektedirler.

İştirak Türleri Nelerdir?

İştirak çeşitleri 2 adettir:
  • Bağlı ortaklık: Ana şirket, ortaklıkta olduğu şirkette %50’den daha fazla oy hakkına sahip ise ortak olunan şirket ile bağlı ortaklık durumu bulunmaktadır. Bağlı ortaklık ile hızlı büyüme stratejisi izleyebilmeleri mümkün olduğu gibi aynı zamanda kısıtlanmış piyasalara girebilme imkânı da elde etmektedirler. Diğer yatırımcılarla yapılan sözleşme ya da tüzük uyarınca finansal ve işletme politikalarının yönetilmesinde %50’den fazla oy hakkına sahip olunan iştirak türüdür. Yönetim kurulu üyelerinin çoğunu atamak ya da görevden almak gibi yetkileri de bulunmaktadır.
  • Bağımsız ortaklık: Ortak olunan şirkette çoğunluk ana şirkette değil ise basit anlamda iştirak durumu olmaktadır ve buna bağımsız ortaklık ismi verilmektedir.
Basit karşılıklı iştirak, nitelikli karşılıklı iştirak olarak da bilinmektedir. Şirketlerin birbirlerinin paylarının en az dörtte birine sahip olmaları durumuna karşılıklı iştirak ismi verilmektedir. 6762 sayılı Ticaret Kanunu’nun 197’nci maddesi kapsamında karşılıklı iştirakin şartları ve kapsamı açıklanmaktadır.

İştirak Amaçları Nelerdir?

İştirak ile hedeflenenlere bakıldığında amaçlardan biri şirketin gerekenden daha fazla olan varlığı ile kar etme amacı güderek başka bir şirkete yatırım yapmak istemesidir. Amaçlardan diğeri ise şirketlerin kendi ürün ve hizmetlerini geliştirme kapasitelerini artırmak istemeleri durumunda, bu imkânı sunacak olan bir şirkete yatırım yaparak ürün ve hizmetlerini daha değerli hale getirme istekleridir.

İştirakler Hesabı Ne İçin Kullanılmaktadır?

İştirakler hesabı, şirketlerin iştirakte oldukları şirketlerin yönetim süreçlerine katılırken sahip oldukları ortaklık payının ve pay senetlerinin takip edildiği hesaba verilen isimdir. İştirakler kapsamında olanlar ise tam ve dar mükelleflerin sahip olduğu anonim şirketlerin hisse senetleri, limited şirketlere ait ortaklık payları ile iş ortaklıkları, ortaklıklara ait ortaklık paylarıdır. Tam mükellefiyete dahil kurumun sermayesine iştiraklerden elde edilen kazançlar, Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 8’inci maddesi kapsamında bu vergide istisnaya dahil olan kazançlardır. İştiraklerin satışından elde edilen kazançlar ise Kurumlar Vergisi Kanunu kapsamına alınmıştır. İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi alımı yapıldığında borç, elden çıkartıldığında ise alacak olarak iştirakler hesabına kaydı yapılmaktadır. Hesabın kalanı ise mevcut iştirak tutarını belirtmektedir.

Türk Ticaret Kanunu’na Göre Faillik

Türk Ticaret Kanuna göre düzenlenen faillik durumu, “müşterek faillik” ve “dolaylı faillik” olmak üzere ikiye ayrılır:
  • Müşterek Faillik Suretiyle Suça İştirak: Müşterek faillik, suçun vücut bulması için suçun işlenmesine katkıda bulunan her bir failin fiilin zorunlu katkısına ihtiyaç duyulması durumunda söz konusu olur. Müşterek faillik açısından en önemli olan nokta suça katılan kişilerin fiil üzerinde müşterek hakimiyet kurmasıdır.
  • Dolaylı Faillik Suretiyle Suça İştirak: Dolaylı faillik, kişinin başkasını araç olarak kullanması ile suç işlemesi durumunda söz konusu olur. Dolaylı fail, asıl ve gerçek fail gibi cezalandırılır. Örneğin, yaşı küçük olan çocuğu kullanarak kasten adam öldürme suçunun işlenmesinin sağlanması durumunda, dolaylı fail, asıl fiili işleyen kişi oranında cezalandırılır.